‘Ligt het nou aan mij?’ Een vraag die je misschien weleens hebt gesteld na een verwarrend gesprek met een collega of leidinggevende. Bijvoorbeeld als iemand gemaakte afspraken ontkent of jou verantwoordelijk maakt voor zijn eigen fouten. Of als iemand je zelfs laat twijfelen aan je eigen herinneringen. Grote kans dat je dan te maken hebt met gaslighting: een vorm van manipulatie op de werkvloer. En dat komt vaker voor dan je denkt!

‘Wat ben je toch gevoelig’

Dit overkwam ook Nienke (29). Jarenlang werkte ze met plezier als projectmanager bij een middelgrote gemeente. Totdat haar nieuwe leidinggevende zijn intrede deed: haar werkplezier begon langzaam af te brokkelen. Afspraken die ze samen maakten, werden plotseling ontkend. Feedback die eerst positief was, werd later afgedaan als ‘verkeerd begrepen’. Wanneer ze haar onzekerheid uitsprak, kreeg ze te horen dat ze ‘te gevoelig’ was, of dat ze dingen ‘verkeerd interpreteerde’.

Eerst dacht Nienke dat het aan haar lag. Misschien ís ze wel te gevoelig? Maar langzaam begon ze zich steeds onzekerder en gestrester te voelen. Tijdens onze gesprekken begonnen bij mij de signalen op te vallen: is hier nou sprake van gaslighting?

Gaslighting, wat is dat precies?

Gaslighting is een vorm van psychologische manipulatie waarbij iemand je aan jezelf laat twijfelen. De term komt uit de gelijknamige film ‘Gaslight’, waarin een man zijn vrouw langzaam doet geloven dat ze gek aan het worden is.

In een werkomgeving uit gaslighting zich vaak in subtiele vormen:

• Afspraken worden ontkend: “Dat heb ik nooit gezegd!”
• Gevoelens worden geminimaliseerd: “Je overdrijft.”
• Verantwoordelijkheden worden omgedraaid: “Jij reageerde raar, niet ik.”

Neem bijvoorbeeld de leidinggevende die begripvol reageerde als Nienke aangaf dat ze te veel werk had, maar haar ondertussen ook het gevoel gaf dat het aan haar lag. Opmerkingen als ‘Wat vervelend voor je dat je zo snel in de stress schiet’ líjken empathisch, maar zetten je stiekem buitenspel. Het resultaat? Minder zelfvertrouwen, meer stress of zelfs burn-out.

Tip 1: bewijs bijhouden

Toen Nienke eenmaal herkende wat er gaande was, besloot ze: hier stopt het. “Arnaud heeft me gelukkig geholpen. Ik kreeg artikelen mee over het onderwerp gaslighting en manipulatieve gedragingen, waardoor ik ze beter leerde herkennen.”

“Ook gingen we aan de slag met oplossingsgerichte opdrachten”, gaat Nienke verder. “Ik hield een logboek bij van gesprekken en afspraken, zodat ik bewijs had als mijn manager me opnieuw tegensprak. Ook zocht ik steun bij collega’s en vrienden. Door mijn ervaringen te delen, voelde ik me minder alleen en kreeg ik bevestiging dat ik me dit niet verbeeld.

Tip 2: aanspreken van de gaslighter

Daarnaast leerde Nienke om sterker in haar schoenen te staan. “Dankzij Arnauds begeleiding leerde ik beter mijn grenzen aangeven en bewuster omgaan met manipulatieve situaties.” In plaats van zichzelf te verdedigen, begon Nienke haar mijn manager direct aan te spreken. Denk aan reacties als: ‘Volgens mijn notities hebben we afgesproken dat…’, of: ‘Ik herinner me dat anders, laten we dit even nakijken.’ “Dit gaf me houvast en liet zien dat ik me niet zomaar liet wegzetten”, vertelt Nienke. “Uiteindelijk heb ik besloten een andere baan te zoeken. Mijn mentale gezondheid stel ik boven een ongezonde werkomgeving.”

Herken je dit? Blijf trouw aan jezelf

Heb jij het gevoel dat je gemanipuleerd wordt op je werk? Laat je niet langer in de war brengen! Praat erover met collega’s, vrienden of een professional en zoek steun. Hoe eerder je het herkent, hoe sneller je stappen kunt zetten om jezelf te beschermen. “Ik hoop dat mijn verhaal anderen helpt om manipulatie te herkennen en om voor zichzelf op te komen”, aldus Nienke.

Wil je meer weten over hoe je gaslighting kunt herkennen en ermee om kunt gaan? Neem gerust contact met me op. En eh… nog een tip: ken je iemand voor wie dit herkenbaar kan zijn? Deel dan dit artikel. Zo help je mee aan hun zoektocht naar een gezonde werkplek!

Wil je vaker dit soort tips lezen? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief en krijg als allereerste advies en informatie over mentale gezondheid, keuzestress, carrièreswitch, zelfvertrouwen en communiceren in je mailbox.